English
Słowo “narcyz” jest dziś nadużywane. Najczęściej pada ono w złości w kierunku partnera. Jednakże osobowość narcystyczna nie jest stwierdzana w przypływie chwili. To poważne zaburzenie osobowości, które wymaga diagnozy. Możemy jednak sprawdzić, czy mamy z nią do czynienia, odpowiadając na pytania, które wymyśliła Beverly Engel (autorka książki “Jak uwolnić się od przemocy psychicznej. Nie obwiniaj się i odzyskaj kontrolę nad swoim życiem”). Osoby narcystyczne potrafią być niezwykle sprytne i nim się zorientujemy – tracimy tę kontrolę.
Spis treści:
- Co to narcyzm? Skąd wziął się w psychiatrii?
- Osobowość narcystyczna a narcystyczny styl funkcjonowania – cechy
- Zaburzenia osobowości narcystycznej – rodzaje
- Osobowość narcystyczna a zaburzenia depresyjne
- Objawy osobowości narcystycznej
- Narcyzm – przyczyny
- Osobowość narcystyczna w związkach
- Osobowość narcystyczna w rodzinie
- Leczenie
- Czy twój partner jest narcyzem? Odpowiedz na te pytania
- Podsumowanie
Co to narcyzm? Skąd wziął się w psychiatrii?
Pierwsze badania nad osobami przejawiającymi cechy narcystyczne pojawiły się w XIX wieku. Choć zjawisko to znane jest od starożytności, określenie “narcyz” zostało użyte pierwszy raz w 1910 roku. Sigmund Freud użył go w kontekście homoseksualizmu oraz stworzył pojęcie “narcyzm pierwotny”, które ma zastosowanie w przypadku małych dzieci i niemowląt. Są one skupione na własnych potrzebach, jak typowi narcyzi – nie widzą świata poza sobą. Są oni pewni swojej doskonałości. Uważają się za lepszych od innych ludzi. Często fantazjują o swoich sukcesach, aż w końcu fantazje te stają się urojeniami. Zaczynają oni pokazywać się innym w lepszym świetle, uważając się za idealnych i nieomylnych.
Osobowość narcystyczna a narcystyczny styl funkcjonowania – cechy
Osobowość narcystyczna przejawia się często podobnymi cechami, takimi jak:
- egocentryzm,
- arogancja,
- egoizm,
- przekonanie o własnej wyjątkowości,
- wyolbrzymienie swoich sukcesów,
- poniżanie innych,
- wykorzystywanie innych ludzi do zaspokajania własnych potrzeb.
Nazcyzi myślą o sobie, jako o osobach idealnych i “naj” – najpiękniejszych, najmądrzejszych, najdoskonalszych. W pierwszej chwili osoby te mogą się wydawać bardzo pewne siebie i twarde, ale prawda jest zupełnie inna. Brakuje im pewności siebie i poniżając innych dowartościowują się. Są krusi – ranią ich nieprzychylne opinie. Pierwsze wrażenie po spotkaniu narcyza może być pozytywne. Wydaje się on uprzejmy i miły. Dopiero po długim czasie można zauważyć, że taka osoba nie ma żadnych skrupułów i lubi mieć nad wszystkimi kontrolę, by poczuć się lepiej. Podczas kontaktu z innymi uruchamiają nieświadome mechanizmy obronne. Szukają w ludziach “złych” cech i wykorzystują je do pokazania siebie w lepszym świetle. Mogą oni być skłonni do wprawiania innych w kompleksy. Wszystko, by poczuć się lepiej.
Zaburzenia osobowości narcystycznej – rodzaje
Narcyzi często cechują się także innymi zaburzeniami osobowości, m.in.:
- osobowością paranoidalną (główny przejaw to arogancja),
- osobowością unikającą (poczucie nieomylności i wyższości w połączeniu z niezwykłą wrażliwością i kruchością),
- osobowością histrioniczną (przekonanie o własnej wyjątkowości, atrakcyjność w oczach innych. Może przejawiać się częstą zmianą partnerów).
Osobowość narcystyczna a zaburzenia depresyjne
Narcyzi często cierpią na zaburzenia depresyjne oraz lękowe. Gdy narcyz odniesie porażkę, może popaść w depresję, z którą nie będzie umiał sobie poradzić. Osoba przekonana o własnej wspaniałości zaczyna czuć, że jest nikim. Nie potrafi ona dostrzec szarości, dla niej świat jest czarno-biały. U narcyzów depresja potrafi rozwinąć się w bardzo szybkim tempie, powodując bezsenność, izolację oraz niepokój lub nawet myśli samobójcze.
Objawy osobowości narcystycznej
By rozpoznać osobowość narcystyczną w otoczeniu, musimy zastanowić się nad tym, czy dana osoba:
- jest przewrażliwiona na swoim punkcie,
- mocno przeżywa nieprzychylne opinie,
- nie radzi sobie z porażkami,
- porównuje się do innych,
- chce być zawsze najlepsza,
- jest przekonana o własnej wyjątkowości,
- nie jest empatyczna,
- wykorzystuje innych.
Narcyzm – przyczyny
Przyczyny narcyzmu mogą być różne. Należą do nich, m.in.:
- czynniki genetyczne,
- czynniki wychowawcze (wynikające ze zbyt dużych oczekiwań rodziców wobec dzieci),
- czynniki środowiskowe (np. media społecznościowe pokazujące tylko idealnych ludzi).
Osobowość narcystyczna w związkach
Narcyzi nie tworzą dobrych związków. Nie potrafią oni być empatyczni oraz nie interesują się “drugą połówką”. Chcą, by druga osoba poświęcała uwagę tylko im. Lubią być wychwalani i przekonywani o swojej wspaniałości. Budowanie relacji z narcyzem jest trudne. Druga osoba może czuć się nieważna i nieszanowana. Narcyzi nie potrafią zaangażować się emocjonalnie. Zdarza się, że takie osoby zakładają rodzinę i tworzą wizerunek idealnego męża lub żony, by pokazać innym, jacy są wspaniali. Więcej na temat związków możesz przeczytać w artykule Ile razy w życiu się zakochujemy?.
Osobowość narcystyczna w rodzinie
Często to oczekiwania rodziców sprawiają, że dziecko staje się narcyzem. Jeśli jest ciągle wychwalane – w końcu zacznie wierzyć w to, że jest najlepsze i wyjątkowe. Bywają także sytuacje, w których to rodzice są narcyzami. Nie potrafią oni okazywać uczuć potomstwu, przez co relacje z nimi są trudne. Ich dzieci mogą czuć się odrzucone. W dorosłym życiu mogą myśleć, że nie są wystarczająco dobre, by zasłużyć na zainteresowanie innych.
Leczenie
Ratunkiem dla narcyza jest psychoterapia. Terapeuta stosuje w trakcie sesji psychoanalizę, która ma na celu analizę dzieciństwa oraz dopasowanie odpowiedniej terapii. Przeważnie trwa ona stosunkowo krótko, ale przynosi takiej osobie równowagę psychiczną.
Czy twój partner jest narcyzem? Odpowiedz na te pytania
Czy Twój partner:
- Jest pochłonięty sobą i nie interesuje się twoim życiem?
- Chce być ciągle w centrum uwagi, przerywa innym i mówi tylko o sobie?
- Wymaga, by bliscy traktowali go lepiej niż innych?
- Nie ma empatii i nie potrafi współczuć innym?
- Myśli, że jest nieomylny, a inni ludzie nie wiedzą o czym mówią?
- Myśli, że jest lepszy od innych?
- Za wszelką cenę udowadnia swoją rację (nawet, gdy jej nie ma)?
- Sprawia wrażenie aroganckiego, zarozumiałego i powściągliwego?
- Bywa protekcjonalny i obelżywy wobec innych?
- Krytykuje i lekceważy oraz bywa sarkastyczny wobec innych?
- Wpada we wściekłość, gdy ktoś inny udowodni mu, że nie ma racji?
- Nalega, by otoczenie traktowało go wyjątkowo (nie tylko ty, ale i sprzedawcy czy znajomi)?
- Skarży się na to, że nie jest odpowiednio szanowany?
- Podważa autorytet innych i krytykuje osoby sprawujące kontrolę pokazując, że byłby lepszy na ich stanowisku?
- Nie okazuje wdzięczności?
- Czepia się o wszystko?
- Zawsze uważa, że prezenty nie spełniają jego oczekiwań?
- Poświęca większość czasu na bycie najlepszym?
- Jest czarujący i manipuluje ludźmi, a gdy dostanie to, czego chciał – staje się lekceważący?
- Myśli, że nikt nie zauważa jego kłamstw?
podsumowanie
Osobowość narcystyczna to poważne zaburzenie, które cechuje się poczuciem własnej wspaniałości i nieomylności oraz brakiem empatii wobec innych. Możesz myśleć, że nie jest to wina narcyza, a jego zachowanie wynika z trudnego dzieciństwa. Uważaj jednak, bo łatwo wpaść w pułapkę! Warto zachować ostrożność wobec takich osób i nie dać się zmanipulować.
