„Czas bohaterek” – Gdy w 2012 roku na antenie stacji HBO zadebiutowały Dziewczyny autorstwa Leny Dunham, tzw. telewizja jakościowa zaczynała na dobre rozkwitać. Misterne narracje, przemyślana forma, psychologiczna wnikliwość i wyczulenie na społeczne problemy sprawiały, że seriale nowej generacji porównywano do wielkich powieści XIX wieku. Dziewczyny wkroczyły w tę rzeczywistość z naręczem postfeministycznych dylematów opakowanych w tragikomiczną konwencję. Serial ogniskujący się wokół czterech młodych, wykształconych kobiet dręczonych przez życiowe rozczarowania w świeży sposób analizował trudy wchodzenia w dorosłość we współczesnym świecie.Za największą zasługę Dziewczyn trzeba jednak uznać wyrwanie ciał kobiet spod władzy male gaze – fetyszyzującego męskiego spojrzenia, sprowadzającego kobiety do obiektów pożądania. Lena Dunham spektakularnie odmitologizowała wizję kobiecej fizyczności, erotyki i związków. Powszechne były w serialu obrazy bohaterek oddających mocz, obrazy krwi menstruacyjnej i spermy, czyszczenia uszu, cierpień z powodu otartych od upału ud i zapalenia pęcherza, poprawiania bielizny, nieudanego seksu – zwyczajnych doświadczeń każdej kobiety, najczęściej spychanych jednak poza kadr. Bohaterki niejednokrotnie były spocone, rozczochrane, nieumalowane – a więc w powszechnym rozumieniu: nieatrakcyjne. Swego rodzaju performance kreowała sama Dunham odgrywająca rolę Hannah – z uporem eksponująca swoje ciało wymykające się normom estetycznym lansowanym przez przemysł filmowy i reklamowy.
film dziewczyny girls 01gentlewoman -
serial DZIEWCZYNY, kadr z filmu
Na granicyTo, co zapoczątkowały Dziewczyny, z pełną siłą wybrzmiało w Orange is The New Black (OITNB). Serial, stworzony przez Jenji Kohan na podstawie autobiograficznej powieści Piper Kerman, nie tylko przesunął rewolucję o krok dalej, ale uniknął pułapek, w które wpadł serial Dunham. Jednym z zarzutów pod adresem Dziewczyn był bowiem brak zróżnicowania protagonistek pod względem tożsamości płciowej, seksualnej i etnicznej. Akcja OITNB osadzona w stanowym więzieniu dla kobiet ukazała pełen przekrój bohaterek – zróżnicowanych również pod względem ekonomicznym, wiekowym, wyznaniowym, seksualnym i co niemniej ważne – fizycznym.Zgodnie z postulatami ciałopozytywności, na równych prawach ukazane zostały kobiety szczupłe, wysportowane, z nadwagą, zmarszczkami, z rozstępami, bliznami czy tatuażami. Na porządku dziennym toczyły się rozmowy o fizjologii i erotyce; odważono się pokazać zdjęcie żeńskich genitaliów czy zużyty tampon. Co więcej, w OITNB cielesność została osadzona w szerokim kontekście społecznym, zwracając uwagę na problemy kobiet różnych ras i grup. Podobną politykę kontynuował kolejny projekt Kohan, czyli GLOW – przewrotna, inkluzywna opowieść o kulisach rozwoju damskiego wrestlingu w USA ery Reagana.Co ważne, więcej przestrzeni w serialach głównego nurtu zyskały nie tylko kobiety kolorowe, ale również transkobiety. Do niedawna reprezentacja tej grupy sprowadzała się przede wszystkim do Sophii Burset z OITNB. W ostatnim czasie kwestie transpłciowości (oraz kultury voguingu) zgłębia również Pose, adresowana do nastolatków Euforia, a także biograficzne Veneno.
film dziewczyny Orangegentlewoman -
serial ORANGE IS THE NEW BLACK, kadr z filmu
Herstoria i mapowanie traumyWe współczesnych serialach odbicie znalazły też wychodzące na jaw przypadki przemocy wobec kobiet oraz ruch #MeToo. Szczególne miejsce zajmuje tu zwłaszcza Opowieść Podręcznej, zrealizowana na podstawie dystopicznej powieści Margaret Atwood. Serial roztoczył wizję państwa pod rządami fundamentalistów religijnych, w którym rola kobiet ogranicza się do rozrodu, a ich prawa nie istnieją. Wypełniona fizyczną i psychiczną przemocą Opowieść to drastyczna herstoria, której materią jest cielesność głównej bohaterki.Podobne założenia realizują Wielkie Kłamstewka oparte na powieści Liane Moriarty oraz Ostre Przedmioty na podstawie prozy Gillian Flynn. Oba seriale koncentrują się na kulturze gwałtu, przemocy domowej i relacjach między kobietami. Tematyka traum i przemocowych wzorców pojawia się również w Westworld, gdzie skryta jest pod kostiumem science-fiction i westernu. Zarówno tematykę molestowania seksualnego w showbiznesie, jak i pomijania wkładu kobiet w kulturę porusza serial Fosse/Verdon opowiadający o duecie genialnych tancerzy-choreografów. Meandry kultury gwałtu eksplorują seriale Niewiarygodne oraz Mogę cię zniszczyć, skierowane do młodszego pokolenia Trzynaście powodów, Euforia i Riverdale, a także brytyjskie Sex Education i End of the F***ing World.
filmy dziewczyny przedmiotygentlewoman -
serial OSTRE PRZEDMIOTY, kadr z filmu
Choć tematyka traumy jest mocno wpisana w opowieści o kobiecych doświadczeniach, nie oznacza to, że współczesne seriale koncentrują się wyłącznie na niej. Najbardziej przebojowe produkcje ostatnich lat to także opowieści o silnych kobietach zdobywających władzę lub osiągających zawodowy sukces. Nie sposób nie wspomnieć o Claire Underwood z House of Cards, która przy całym swym cynizmie z pewnością była kimś, kto potrafi o siebie zawalczyć. Na szczyty władzy własnymi siłami dotarła Katarzyna z serialu Wielka i bohaterki Gry o Tron. Ścieżką wymarzonej kariery w zdominowanym przez mężczyzn świecie konsekwentnie wędrowała Peggy Olson w Mad Menie, Beth Harmon w Gambicie Królowej oraz Wspaniała Pani Maisel.

Czas bohaterek

Oczywiście, wspomniane tytuły to tylko kropla w powiększającym się morzu produkcji skupionych wokół kobiecych bohaterek – bez wątpienia wkroczyliśmy w erę, w której kobieca tematyka stała się wreszcie ważna i nośna. Polecamy również a>  
UDOSTĘPNIJ